Tìm vàng từ rác thải công nghệ

Giới khoa học công bố kết quả các nghiên cứu 'thu hồi' vàng trong rác thải công nghệ tới bất ngờ. Cứ 1 tấn smartphone rác, người ta sẽ thu được khoảng 350 gam vàng.

Có đa số cách để chiết xuất vàng như kết tủa, trao đổi ion, chiết dung môi. Tuy nhiên các phương pháp này phải dùng hóa chất độc hại và phần phụ phẩm còn lại sau khi đã tách được vàng cũng là chất thải độc hại.

Giới khoa học vẫn không ngừng tìm kiếm phương pháp phân tách vàng lẫn trong những vật chất khác hiệu quả, an toàn và ít ô nhiễm nhất.

Vàng... Khắp nơi

Thế nhưng nguyên do lại phải tìm kỹ thuật thu vàng khác ngoài việc khai thác quặng vàng? Câu trả lời là thứ kim loại quý hiếm này thật ra đang có ở khắp nơi ở quanh ta. "Mỏ vàng" tiềm năng nhất hiện giờ cơ bản là rác thải điện tử, đặc biệt là laptop, smartphone và máy ảnh kỹ thuật số.

Cứ 1 tấn smartphone rác, người ta sẽ thu được khoảng 350 gam vàng.

Nhờ tính dẫn điện tương đối cao và nguy cơ chống oxy hóa, ăn mòn trong những môi trường khác nhau, vàng không chỉ sử dụng làm trang sức mà còn dùng để tạo bo mạch, vi mạch (IC) và mối nối (connector) sử dụng cho các thiết bị điện tử.

Các connector làm bằng vàng sẽ truyền dữ liệu số nhanh và chủ yếu xác hơn kim loại khác. Với máy tính, vàng được dùng trong những mạch điện tử tạo thành bộ vi chữa trị trung tâm (CPU), tức bộ não của máy tính.

Theo tương đối cao ủy về môi trường của Liên Hiệp Quốc năm 2014, cứ 41 smartphone thì thu được 1 gam vàng. Riêng một chiếc iPhone chứa khoảng 0,034 gam vàng và 0,34 gam bạc. Federico Magalini, bác sĩ về rác thải điện tử và giám đốc điều hành Công ty tái chế e-waste Sofies (Anh), từng đưa ra con số đáng ngạc nhiên: số lượng vàng trong 1 tấn smartphone số đông gấp 70 lần trữ lượng một mỏ vàng thông thường.

Trong bài phỏng vấn với The Verge, Magalini cho hiểu hàm lượng vàng trung bình trong 1 tấn vật chất bất kỳ là 0,5g. Con số này đối với mỏ vàng rất cao hơn có nhiều, "cứ 1 tấn vật chất đào được thì lọc được 5-6 gam vàng".

Tuy lượng vàng trong một chiếc điện thoại chẳng đáng là bao, tuy nhiên với 1 tấn smartphone, ta sẽ thu được khoảng 350 gam vàng, tức cao gấp 70 lần mức trung bình tại mỏ vàng, theo Magalini. "Vì thế chúng tôi nhận thấy phân tách vàng từ rác thải điện tử thì hiệu quả hơn (khai mỏ) tại hàm lượng vàng tập trung khá cao" - Magalini khẳng định.

Còn một "mỏ vàng" khổng lồ khác tuy nhiên việc thu hồi không hề đơn giản: đại dương bao la. Theo cơ quan Quản lý khí quyển và đại dương quốc gia thuộc Bộ Thương mại Hoa Kỳ, một nghiên cứu đã ước tính cứ 100 triệu tấn nước biển ở Đại Tây Dương và Bắc Thái Bình Dương có lẫn một 1 gam vàng.

Trang Big Think đưa ra con số ước lượng khoảng 20 triệu tấn vàng trong đại dương. Ngoài ra theo một báo cáo đăng trên tạp chí Environmental Science & Technology hồi tháng 10-2017, hàng năm một lượng vàng chữa giá 1,8 triệu USD đều trôi tuột qua hệ thống cống tại Thụy Sĩ.

Nguyên do có thể là tại Thụy Sĩ số đông nhà máy tinh luyện vàng. Nhưng, theo tờ Washington Post, những nhà khoa học thấy hàm lượng vàng lẫn trong nước thải như thế là chưa đủ tương đối cao để đáng đầu tư thu hồi chúng.

Miếng bọt hấp thụ vàng

Một trong những cách phân tách vàng mới và cho biết có nhiều tiềm năng là sử dụng một miếng "bọt biển" đặc biệt (giống miếng rửa chén) để "hút" vàng trong môi trường chất lỏng.

Theo nghiên cứu đăng trên tập san của Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ ngày 3-11, biện pháp này được cho là hiệu quả nhất từ trước đến nay để phân tách vàng từ chất lỏng. Nhớ lại câu chuyện lượng vàng tìm thấy trong nước cống ngầm ở Thụy Sĩ để thấy kỹ thuật này có khả năng hữu dụng đến đâu.

Đầu tiên những nhà nghiên cứu làm một bộ khung làm từ hợp chất kim loại - hữu cơ, gồm những ion sắt nối với nhau vì một "bộ xương" là hợp chất 1,3,5-benzenetricarboxylate, sau đó bọc bộ khung này vào một lớp polymer có tên là PpDA. Phổ biến lớp áo này sẽ giúp tóm gọn những phân tử vàng "đi lạc" trong dung dịch cần "đãi vàng".

Trang Big Think mô tả công cụ này giống như miếng bọt biển sử dụng để rửa chén, thế nhưng nó không thấm hút xà phòng hay nước, mà là hút và giữ vàng. Tương lai đầy hào hứng: nhúng ‘miếng bọt biển’ (màu tím) vào dung dịch có lẫn vàng để "thu gom" kim loại quý dễ dàng.

"Miếng bọt biển hút vàng".

Kỹ thuật này được cho là thành công hơn những sản phẩm tương tự trước đó. Những nhà nghiên cứu cho biết khi nhúng vào dung dịch, mỗi gam trọng lượng của miếng bọt biển nhất là này sẽ hút được 1 gam vàng. Điều nhất là là nó có thể "bắt" được 99% lượng vàng có trong dung dịch bất kỳ trong vòng chỉ 2 phút.

Sau khi đã hút đầy vàng, miếng bọt biển sẽ bị phân hủy bằng axit clohydric để thu được kết quả cuối cùng: vàng.

Các nhà nghiên cứu đã thử nghiệm cách này trong phần lớn tình huống thực tế khác nhau, trong đó có việc thu hồi vàng trong rác thải điện tử, một trong các ứng dụng thiết thực nhất.

Trong thí nghiệm của mình, những nhà nghiên cứu tách các thành phần kim loại gồm đồng, kền và vàng trong bộ vi chữa bệnh máy tính ra và hòa nó với một số hóa chất để tạo thành một dung dịch lỏng.

Bài toán ở đây là làm sao "miếng bọt biển" nhất là này chỉ hấp thụ vàng trong dung dịch có lẫn ba kim loại khác nhau này. Điều kinh ngạc là kết quả thực nghiệm cho cho rằng "miếng bọt biển" có thể thu được 95% lượng vàng có trong dung dịch nói trên.

Do đã "biết tiếng" loại nước cống có lẫn vàng ở Thụy Sĩ, nhóm nghiên cứu cũng áp dụng công trình của mình vào đó, cuối cùng thu được 99% vàng lẫn trong số nước thải này. Kết quả thí nghiệm với nước biển cũng thu được 99% lượng vàng có trong mẫu thử nghiệm.

Big Think nhận xét các kết quả khả quan này cho thấy tiềm năng của phương pháp "hút vàng bằng bọt biển" đối với nước thải, vốn có lẫn khá nhiều chất khác nhau và chưa có bộ lọc nào có khả năng chỉ giữ lại vàng và "cho qua" những tạp chất khác.